Raczyński Jan Rudolf (1865–1918), profesor pediatrii Uniwersytetu Lwowskiego, Ur. 16 XI w Nowym Sączu, był synem Jana, kupca, i Anieli z Bulgiewiczów, bratem Bolesława (zob.).
Po ukończeniu gimnazjum w Nowym Sączu R. studiował w l. 1883–9 medycynę na UJ (dodatkowo w l. 1886–8 prawo) i doktoryzował się z medycyny w r. 1889. Odbył roczną służbę wojskową jako lekarz garnizonowy w Krakowie, po czym pracował w l. 1890–6 jako sekundariusz Szpitala Dziecięcego Św. Ludwika w Krakowie, a zarazem w l. 1892–7 jako asystent kliniki pediatrycznej UJ u Macieja Jakubowskiego, którego był najwybitniejszym uczniem. W r. 1894 specjalizował się w pediatrii u Adalberta Czernego we Wrocławiu, dodatkowo na UJ w bakteriologii u Odo Bujwida i w patologii ogólnej u Antoniego Gluzińskiego. W r. 1896 habilitował się z pediatrii na UJ na podstawie pracy Wpływ jadów drobnoustrojowych na narząd krążenia (Kr. 1896, także po niemiecku w „Deutsches Archiv für Klinische Medizin” 1897). W r. 1902 został profesorem nadzwycz. i kierownikiem oddziału niemowlęcego kliniki UJ. W l. 1900–4 organizował dla lekarzy kursy pediatryczne i szczepienia ospy, w r. 1900 współorganizował w Krakowie IX Zjazd Polskich Przyrodników i Lekarzy i redagował „Dziennik” tego zjazdu, w l. 1893–1904 wchodził w skład redakcji „Przeglądu Lekarskiego”, a w l. 1902–4 w skład zarządu Zachodnio-Galicyjskiej Izby Lekarskiej w Krakowie.
W r. 1904 przeniósł się R. do Lwowa na katedrę pediatrii oraz został dyrektorem Szpitala Dziecięcego Św. Zofii przy ul. Głowińskiego; w jego sąsiedztwie wybudował w r. 1909 przy poparciu namiestnika Galicji Andrzeja Potockiego niewielką, ale nowoczesną klinikę pediatryczną. W r. 1905 zainicjował „Lwowski Tygodnik Lekarski”, który następnie współredagował, w r. 1908 z Józefem Brudzińskim założył „Przegląd Pediatryczny” i wraz z nim go redagował. W r. 1909 zainicjował we Lwowie Tow. Ochrony Dziecka i był jego przewodniczącym, zaś na uczelni pełnił funkcję kuratora Wzajemnej Pomocy Medyków. W r. 1913 został profesorem zwycz. W czasie zajęcia Lwowa przez Rosjan w l. 1914–15 pozostał na miejscu i zarządzał także klinikami internistyczną, chirurgiczną, okulistyczną i położniczą.
Badania R-ego dotyczyły patologii przewodu pokarmowego niemowląt, niestrawności u dzieci (m. in. Kwaśna niestrawność jelitowa u dzieci, Kr. 1902, O zapaleniu płuc powstającym u dzieci na tle chorób przewodu pokarmowego, „Przegl. Lek.” 1896), błonicy (m. in. Przegląd prac dotyczących błonicy, Kr. 1897, Surowica przeciwbłoniczna, Kr. 1898, Uwagi kliniczne i bakteriologiczne nad błonicą, Kr. 1895), zapalenia opon mózgowych (m. in. Na czem polega usposobienie dzieci do nagminnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, „Lwow. Tyg. Lek.” 1908 nr 8, Doświadczenia w leczeniu nagminnego zapalenia opon mózgowych za pomocą surowicy Jochmana, tamże 1907 nr 79 oraz w „Wiener Klinische Wochenschrift” 1907 nr 52), gruźlicy i chorób płuc (m. in. W sprawie gruźlicy u dzieci, „Przegl. Lek.” 1900 i po niemiecku, Berlin 1901, O tak zwanym wrzodliwym zapaleniu gardła , Kr. 1898, Kilka słów o leczeniu ropotoku opłucnowego u dzieci, Kr. 1892), płonicy (m. in. Leczenie płonicy wielowartościową surowicą przeciwpłoniczą Masera, „Lwow. Tyg. Lek.” 1906 nr 1–3, O zachowaniu się chlorków w płonicy i jej powikłaniach, „Przegl. Pediatryczny” 1908 nr 1), czerwonki (m. in. Badania nad etiologią czerwonki, „Przegl. Lek.” 1904, także w „Wiener Klinische Wochenschrift” 1904 nr 33), związku pląsawicy z gośćcem, leczenia przewlekłego wodogłowia (m. in. O nakłuciu lędźwiowym przy przewlekłym wodogłowiu, Kr. 1897, także „Wiener Klinische Rundschau” 1898 nr 8), wartości tłustego mleka (Doświadczenia kliniczne z tzw. mlekiem tłustym Gaertnera, Kr. 1897, 1907, także „Wiener Medizinische Presse” 1897 nr 41, 42). Swe osiągnięcia nad leczeniem wodogłowia referował w r. 1897 na XII Międzynarodowym Zjeździe Lekarskim w Moskwie, swe cenne badania nad etiologią krzywicy u dzieci z l. 1910–11 na I międzynarodowym zjeździe pediatrycznym w r. 1912 w Paryżu, gdzie stwierdził jako pierwszy, że przyczyną tej choroby jest brak słońca i świeżego powietrza; to ważne odkrycie przeszło początkowo niedocenione, aż w r. 1919 ustalono, że najlepszym środkiem na krzywicę jest naświetlanie lampą kwarcową, a później – dzięki Kazimierzowi Punkowi – stosowanie także witaminy D. Uczniami R-ego byli Stanisław Progulski i Robert Quest.
R. muzycznie i literacko uzdolniony przyjaźnił się ze Stanisławem Wyspiańskim, Lucjanem Rydlem, Janem Kasprowiczem, Jackiem Malczewskim, Tadeuszem Boyem-Żeleńskim oraz z jego ojcem, muzykiem Władysławem Żeleńskim. Zmarł nagle na wylew krwi do mózgu 1 VIII 1918 i pochowany został na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
W małżeństwie z Marią z Pareńskich, córką Stanisława (zob.), miał R. syna Adama, chirurga, i córkę Annę, 1. v. Jankową, 2. v. Michałowską, żonę Emila, profesora urologii UJ. Wdowa wyszła powtórnie za mąż za profesora interny we Lwowie Jana Greka (zob.), z którym dzieci nie miała i po storturowaniu została wraz z nim rozstrzelana przez Niemców w masakrze lwowskich profesorów 4 VII 1941 we Lwowie.
W r. 1962 z inicjatywy Franciszka Groera (następcy na katedrze) odbyło się jubileuszowe posiedzenie Warszawskiego Oddziału Polskiego Tow. Pediatrycznego ku czci R-ego w 50 lat po odkryciu przezeń etiologii krzywicy. Także w r. 1962 miało miejsce na X Międzynarodowym Zjeździe Pediatrycznym w Lizbonie osobne posiedzenie poświęcone R-emu jako odkrywcy krzywicy u dzieci.
Portret R-ego (pastel) przez Stanisława Wyspiańskiego (1904) w Muz. Narod. w Kr.; Portret R-ego pędzla Leona Wyczółkowskiego ofiarowany przez żonę Instytutowi Matki i Dziecka w W.; – Albert Z., Zamordowanie 25 profesorów wyższych uczelni we Lwowie przez hitlerowców w lipcu 1941 r., „Przegl. Lek.” 1964 nr 1; Beck A., Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie podczas inwazji rosyjskiej w roku 1914/1915, Lw. 1935 s. 4, 17; Hahn W., Kronika Uniwersytetu Lwowskiego 1898–1910, Lw. 1912 II 410–14 (bibliogr.); Księga pamiątkowa wydziału lekarskiego Uniwersytetu Jana Kazimierza, Lw. 1920 (fot.); Pięćdziesięciolecie odkrycia przyczyn krzywicy, „Życie Warszawy” 1962 nr 291; Polska Akademia Umiejętności 1872–1952. Nauki lekarskie, ścisłe, przyrodnicze i o Ziemi, Wr. 1974; Schmidt-Pospuła M., Profesor Jan Raczyński (1865–1918) i jego wkład w rozwój pediatrii, „Przegl. Pediatryczny” 1978 nr 3 s. 303–8 (fot.); Wystawa Jubileuszowa 1907–1957. Stanisław Wyspiański 1869–1907, Kr. 1958 I 55; Zwoździak W., Wydział Lekarski Uniwersytetu Lwowskiego, „Arch. Hist. Med.” 1905 s. 315–16; – „Arch. Hist. Med.” 1948 nr 1 s. 82; „Czas” 1918 nr 334, 338; „Gaz. Lek.” 1918 nr 35 s. 380; „Jahrbuch für Kinderheilkunde und Psychologische Erziehung” Bd 88: 1918 s. 386 (J. R. Meisels); „Med. i Kron. Lek.” 1918 nr 35 s. 251; „Przegl. Lek.” 1918 nr 32 s. 233, nr 35 s. 245–6; „Służba Zdrowia” 1962 nr 24 s. 3; „Tyg. Ilustr.” 1912 nr 21 s. I (fot.); – Arch. UJ: S. II 514, 619, WL II 133, 271; – Informacje Anny Michałowskiej.
Stanisław M. Brzozowski